ระบบไฟฟ้าแสงสว่าง

วัตถุประสงค์ของการติดตั้งไฟฟ้าแสงสว่างบนทางหลวง

          การช่วยเพิ่มความสามารถในการขับขี่ในช่วงเวลากลางคืนเพื่อให้การมองเห็นเส้นทาง และวัตถุข้างทางที่ถูกต้องในเวลาอันรวดเร็ว ทําให้ผู้ใช้ทางสามารถหลบหลีกหากเกิดเหตุการณ์ฉุกเฉิน  และช่วยลดโอกาสในการเกิดอุบัติเหตุการออกแบบเพื่อติดตั้งไฟฟ้าแสงสว่างนั้นผู้ออกแบบต้องพิจารณาให้สอดคล้องกับสภาพการใช้งานจริงของผู้ใช้ทาง การติดตั้งไฟฟ้าแสงสว่างที่ดี และมีประสิทธิภาพนั้น ควรคํานึงถึงประโยชน์ทางเศรษฐกิจ สังคม และความปลอดภัยต่อผู้ใช้ทาง โดยมีวัตถุ ประสงค์ดังนี้

• เพื่อลดปัญหาอุบัติเหตุ ทางถนนในช่วงเวลากลางคืน และลดการสูญเสียชีวิต และทรัพย์สินของผู้ใช้ทางหลวง
• เพื่อลดปัญหาอาชญากรรม และเพิ่มความปลอดภัยต่อผู้ใช้ทางหลวง
• เพื่อเพิ่มความคล่องตัว และการมองเห็นแก่ผู้ใช้ทางหลวง

เหตุอันควรในการติดตั้งไฟฟ้าแสงสว่าง

ข้อพิจารณาถึงเหตุอันควรในการติดตั้งไฟฟ้าแสงสว่างทั้งแบบต่อเนื่อง และเฉพาะบริเวณ

วัสดุและอุปกรณ์

เสาไฟฟ้าแสงสวางประกอบด้วยโครงสร้างพื้นฐานดังต่อไปนี้

• ฐานราก (Foundations)
• เสา (Pole) และฐานเสา (Pole Base)
• กิ่งโคม (Bracket)
• โคมไฟฟ้า (Lanterns)

**ระยะต่างๆ  และตําแหน่งสําคัญของโครงสร้างเสาไฟฟ้าแสงสว่างบนทางหลวงแสดงดังรูป

ส่วนประกอบโครงสร้างเสาไฟฟ้าแสงสว่างความสูงไม่เกิน 12 เมตร

ฐานราก (Foundations)

        เมื่อกำหนดจุดที่เป็นติดตั้งเป็นที่เรียนร้อยแล้ว จะต้องขุดระยะฝังฐานให้มีความลึกเพียงพอสำหรับวางฐานราก การเทคอนกรีตหล่อฐานรากให้เทครั้งเดียว และหล่อให้สูงจากระดับผิวเดิม 5 ซม. เพื่อให้เหลือพื้นที่สำหรับปรับระดับและเชื่อมต่อกับตัวเสา บริเวญฐานเสาจะใช้แผ่นเหล็กสี่เหลี่ยมเชื่อมติดเป็นเนื้อเดียวกับโคนเสา และเชื่อมต่อกับฐานรากคอนกรีตโดยใช้สลักเกลียวจำนวน 4 ตัวยึดแน่นทั้ง 4 ด้านของแผ่นเหล็กโลหะสี่เหลี่ยมดังรูป

 เสา (Pole) และ ฐานเสา (Pole Base)

เสาที่ใช้สําหรับงานไฟฟ้าแสงสว่าง มีข้อกําหนดโดยทั่วไปดังนี้

• ตัวเสาควรทำจากวัสดุ เหล็กกล้าไร้สนิม (Stainless Steel) เป็นรูปเรียวกลวงยึดติดกับฐาน
• โคนเสาควรจะต้องมีช่องปิดเปิดได้ขนาดพอเหมาะที่จะบํารุงรักษา ฝาที่ปิดเปิดจะต้องมีระบบล๊อคเป็นรูปแบบเดียวกันทุกเสา
• ความสูงของดวงโคมจะต้องไม่ต่ำกว่า 7.5 เมตร และไม่เกินกว่า 12 เมตร (โดยทั่วไปจะใช้ความสูงของดวงโคมที่ 9 และ 12 เมตรขึ้นอยู่กับกำลังความส่องสว่างและลักษณะพื้นที่ใช้งาน)
• สวนของเสาที่อยู่เหนือพื้นดินจะต้องตั้งตรง ไม่เอียงออกจากแนวตรงเกิน 2.1 มม.ต่อเมตร
• วัสดุ ที่ใช้ทําเสาไฟฟ้าและกิ่งโคมบนทางหลวงจะต้องผ่านการตรวจสอบคุณสมบัติ

การติดตั้งเสาที่มีฐานแบบ Breakaway

         ในปัจจุบัน หลายประเทศได้พัฒนา และประยุกต์ใช้เสาไฟฟ้าแสงสว่างชนิดที่มีฐานแบบ Breakaway ที่สามารถหกล้มได้เมื่อเกิดการชนดังรูปที่ 5-4  และรูปที่ 5-5  หลักการสำคัญของการออกแบบฐานชนิดนี้คือ การสร้างกลไก (Mechanism) เพื่อรับแรงเฉือนแทนที่จะเป็นการรับแรงดัด ดังนั้น เมื่อเกิดการชน บริเวณข้อต่อควรรับแรงเฉือนได้น้อยกว่าการโก่งตัวของเสาเพื่อให้เกิดการเฉือนขาด และล้มในแนวเดียวกันกับทิศทางการชน ส่งผลให้ผู้ใช้ทางที่ประสบอุบัติเหตุมีความปลอดภัยมากยิ่งขึ้นกลไกดังกล่าวได้ถูกออกแบบให้ทํางานเมื่อยานพาหนะพุ่งเข้าชนที่ความสูงประมาณ  50 ซม. กายภาพถนนที่สามารถติดตั้งเสาที่มีฐานแบบ Breakaway 

เสาไฟฟ้าส่องสว่างที่มีส่วนรองรับฐานแบบ Breakaway

เสาไฟฟ้าแสงสว่างที่มีส่วนรองรับแบบ Breakaway ประเภท Frangible Coupling

กิ่งโคม (Bracket)

        โดยทั่วไปจะขึ้นอยู่กับรูปแบบของการติดตั้งดวงโคม (กิ่งเดี่ยว กิ่งคู่) ตําแหน่งดวงโคมที่ติดบริ เวณปลายของกิ่งโคมต้องมีระยะยื่นเข้าไปในช่องจราจรเพื่อประสิทธิภาพการกระจายแสง ขณะที่โครงสร้างเสาจะติดตั้งทั้งขอบทางเดินรถ ซึ่งการติดตั้งกิ่งโคมจะมีข้อกําหนดเบื้องต้นดังนี้

• โครงสร้างของกิ่งโคมต้องแข็งแรง พยุงดวงโคมได้ในทุกสภาวะโดยปราศจากการเคลื่อนไหว และอยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสมที่จะติดดวงโคม
• กิ่งโคมที่ติดตั้งจะทำมุมกับแนวราบประมาณ 15 องศา และจะถูกตรึงแน่นอยู่ที่ส่วนรองรับ โดยวิธีการเชื่อมสลักเกลียวหรือแผนโลหะ (Wall Plates)
• ในบางกรณีที่สภาพข้างทางไม่เหมาะต่อการติดตั้งตัวเสาไฟฟ้าแสงสว่างกิ่งโคมสามารถติดตั้งด้วยวิธีเชื่อมต่อกับโครงสร้างเสาไฟฟ้าของการไฟฟ้าได้แต่ต้องขออนุญาตและได้รับการยินยอมจากหน่วยงานที่รับผิดชอบ

ข้อกําหนดด้านระยะห่างจากขอบไหลทาง หรือคันหิน

          ระยะติดตั้งเสาไฟฟ้าแสงสว่างบนทางหลวง จะแบ่งเป็นบริเวณนอกเมืองและในเมืองหรือเขตชุมชน โดยมีรายละเอียดดังนี้

• ถนนในเขตนอกเมือง ให้ทําการติดตั้งเสาห่างจากไหล่ทางไม่น้อยกว่า 0.5 เมตร แต่ในกรณีเป็นบริเวณที่ไม่มีไหล่ทาง ให้ติดตั้งห่างจากขอบผิวทางไม่น้อยกว่า 1.5 เมตร ดังรูป เว้นแต่
  บริเวณดังกล่าวเป็นพื้นที่จํากัดหรือบริเวณสะพาน ซึ่งอาจจะลดระยะห่างลงได้แต่ต้องไม่น้อยกว่า 1.0 เมตร

 ระยะห่างของเสาไฟฟ้าแสงสว่างจากขอบไหล่ทางและขอบผิวจราจร

• ถนนในเขตเมืองหรือเขตชุมชนที่ขอบทางเป็นคันหิน (Curb) ควรมีระยะห่างระหว่างเสาและขอบทางอยางน้อย 1.5 เมตร ดังรูปแต่สามารถลดลงได้ ตามสัดส่วนความลาดหลังทางเข้าหาคันหิน ดังต่อไปนี้

ระยะห่างของเสาไฟฟ้าแสงสว่างจากขอบคันหิน

รูปแบบการติดตั้งดวงโคม

การติดตั้งดวงโคมแบบกิ่งเดี่ยวติดด้านเดียว (Single Side)

     การติดตั้งดวงโคมแบบกิ่งเดี่ยวติดด้านเดียวดังรูป เหมาะที่จะติดตั้งบนทางหลวงที่มีความกว้าง ถนนน้อยกว่าความสูงดวงโคม และเป็นพื้นที่ที่ต้องการการกระจายแสงด้านข้างประเภท Type ll และ Type lll ได้แก่ ทางลาดเชื่อมกับทางต่างระดับ (Ramp) สะพานกลับรถ ทางขนาน และทางสายรองหรือถนนท้องถิ่นขนาด 2 ช่องจราจรที่ไม่แบ่งทิศทางจราจร

รูปแบบการติดตั้งดวงโคมแบบกิ่งเดียวติดด้านเดี่ยว

การติดตั้งดวงโคมแบบกิ่งเดียวติดตรงข้าม

         การติดตั้งดวงโคมแบบกิ่งเดียวติดตรงข้ามดังรูป เหมาะที่จะติดตั้งบนทางหลวงที่มีความกว้างบนถนนมากกว่า 1.5 เท่าของความสูงดวงโคม และเป็นพื้นที่ต้องการกระจายแสงด้านข้างประเภท Type lll และ Type lv ได้แก่ ถนน 4 หรือ 6 ช่องจราจรทั้งที่มีเกาะกลางถนน และไม่มีเกาะกลาง

 รูปแบบการติดตั้งดวงโคมแบบกิ่งเดียวติดตรงข้าม

การติดตั้งดวงโคมแบบกิ่งเดี่ยวติดสลับ

            การติดตั้งแบบกิ่งเดี่ยวติดสลับดังรูป เหมาะที่จะติดตั้งบนทางหลวงที่มีความกว้างถนนระหว่าง 1 ถึง 1.5 เท่าของความสูงดวงโคม และเป็นพื้นที่ที่ต้องการ การกระจายแสงด้านข้างประเภท Type lll และ Type lv ได้แก่ ถนนหลายช่องจราจรที่ไม่มีเกาะกลาง หรือมีเกาะกลางถนน หรือมีเกาะกลางแคบ เช่น เกาะสี เป็นต้น

รูปแบบการติดตั้งดวงโคมแบบกิ่งเดี่ยวติดสลับ

การติดตั้งดวงโคมแบบติดกิ่งคู่เกาะกลาง

             การติดตั้งดวงโคมแบบติดกิ่งคู่เกาะกลางดังรูป เหมาะที่จะติดตั้งบนถนน 6 ช่องจราจรในเขตเมืองที่มีเกาะกลางถนนแบบยก (Raised Median) โดยเกาะกลางต้องมีขนาดกว้างไม่เกิน 6 เมตร

 รูปแบบการติดตั้งดวงโคมแบบติดกิ่งคู่เกาะกลาง

รูปแบบการติดตั้งดวงโคมแบบเสาสูง

           เสาไฟฟ้าแสงสว่างทั่วไปทั้งแบบต่อเนื่อง หรือเฉพาะบริเวณจะมีความสูงของเสาไม่เกิน 15 เมตร แต่ในบางพื้นที่ อาจมีลักษณะทางกายภาพบางประการที่จําเป็นจะต้องติดตั้งเสาที่มีความสูง 20 เมตรหรือมากกว่านั้นซึ่งจะเรียกเสาประเภทนี้ว่าเป็น “เสาสูง” (โดยทั่วไปมีความสูง 20 25 และ 30 เมตร) การติดตั้งดวงโคมบนเสาสูงดังรูป เหมาะที่จะติดตั้งในพื้นที่ที่มีลักษณะกายภาพถนนดังนี้

การติดตั้งแบบต่อเนื่อง (Continuous Lighting)

• ถนน 6 ช่องจราจรขึ้นไปที่มีเกาะกลางถนน
• บริเวณที่ต้องการการส่องสว่างอย่างต่อเนื่อง และไม่สามารถติดตั้งเสาไฟฟ้าแสงสว่างประเภทอื่นๆได้เช่น ถนนที่มีเขตทางกว้างมาก (80-100 เมตร)

การติดตั้งเฉพาะบริเวณ (Specific Lighting)

• บริเวณสะพานต่างระดับหรือทางแยกที่มีความซับซ้อน
• บริเวณด่านเก็บค่าผ่านทาง  (Toll Plazas)
• บริเวณจุดพักรถริมทางหลวง (Rest Areas)

          หากถนนที่มีขนาด 8 ช่องจราจร แตลักษณะพื้นที่ และสภาพแวดล้อมโดยรอบไม่เหมาะที่จะติดตั้งแบบเสาสูง ผู้ออกแบบสามารถเลือกติดตั้งดวงโคม 2 ประเภทควบคู่กัน คือ บริเวณเกาะกลางและข้างทางของแต่ละทิศทางการจราจร โดยเลือกตั้ดดวงโคมแบบกิ่งเดี่ยวติดตรงข้าม (Opposite -Both Sides)

รูปแบบการติดตั้งดวงโคมแบบเสาสูง